maandag 29 augustus 2011

het Museum voor Moderne Kunst, de Rietgors in Papendrecht en haar conservator Adrie Mouthaan

oude titel - De vraag wat me tot een nieuw stuk kan inspireren leidde tot een stuk over
 het voormalige Museum voor Moderne Kunst, de Rietgors in Papendrecht en haar conservator Adrie Mouthaan

Ik giet mijn artikelen/blogs meestal in een bepaalde vorm, ik hang het verhaal als het ware ergens aan op. Dat kan een bepaald thema zijn, over een favoriete plek van de Dordtse Impressionisten handelen - het kan ook over een oud foldertje van Daan Mühlhaus gaan. Er is regelmatig wel een vertrek- of uitgangspunt.  Nu zat ik (nog) zonder maar voelde ik eenvoudig de behoefte om weer eens een positief geluid te laten horen.  Dus dat werd mijn voorlopige kapstok voor de start. De rest diende zich vanzelf aan. 

Het kan me altijd weer frapperen dat er op momenten dat ik me het voorgaande afvraag - waar een verhaal aan te koppelen - er zich vaak onverwacht een gelegenheid aandient om over te schrijven. Nu net, toen ik de eerste regels van dit stuk al geschreven had bijvoorbeeld. Ik surfde wat op Google op zoek naar een antwoord op een gerezen vraag en zo kwam ik op een mij nog niet bekende website. Bij de in de site opgenomen afbeeldingen zag ik veel oude bekenden, allemaal schilderijen uit de collectie van de Rietgors, terug. Dat wil ik  nu niet voor deze gelegenheid gebruiken maar ik ga dat wel in de directe toekomst toepassen. Het bied mij tegen die tijd zo'n soort kapstok. Eén waarmee ik later het verhaal rond een herinnering kan schrijven.
De website wil ik nu alvast doorgeven. (zie verderop in dit stuk)

omslag v/h boek Schilders van de Biesbosch
door Wim van Wijk en Ad Molendijk
1999 uitgeverij Waanders, Zwolle
en het stadsarchief Dordrecht, met
Cor Noltee, Steef Wijnhoven, Ab van 't Hof,
Adrie Mouthaan, les Timmermans,
Arie C. de Bruyn, Ernst van Dalen,
Henk van Dalen, Marinus van der Neut,
Ad van der Ven, Teus Verhoeven
en twee afbeeldingen van Wim Jansen
In blogger, de host van mijn site, kan ik zien welke zoektermen men heeft gebruikt om op dit blog te belanden. Daar kwam ik deze week meerdere malen de naam van Adrie Mouthaan tegen. Omdat ik weinig feedback van mijn lezers krijg, ondanks mijn verzoeken, en ik me wel afvroeg of er misschien nieuws over hem te vinden was zat ik wat te surfen en vond ik de aangeduide site.

De laatste keer dat ik Adrie Mouthaan (1940) ontmoette, dat is alweer een paar jaar geleden, vertelde ik hem dat ik een interessante cd-rom, speciaal van de landschappen, van de Frans-Russische schilder Nicolas de Staël had gemaakt, en dit op een manier en in een uitvoering die hem zeker zou aanspreken, want ik wist dat hij net als ik een groot bewonderaar van deze schilder is.  Hij vertelde me toen dat hij eigenlijk niet veel van computers en Internet moest hebben en weinig aan die cd-rom had. Dat helpt in deze tijden niet erg mee bij de bevordering van een zekere naamsbekendheid. Bovendien heeft hij op 'het net' de 'pech' dat hij dezelfde naam deelt met een landelijk bekende fotograaf. De fotograaf Adrie Mouthaan die in de muziekwereld zijn sporen verdient. Google je hun beider naam dan kom je bij deze fotograaf terecht. Niets ten nadele van de fotograaf, maar Adrie Mouthaan de schilder mag er toch ook zijn! Vandaar dat ik de gelegenheid te baat neem onderstaande afbeeldingen van de voor en achterzijde van het Adrie Mouthaan Album te plaatsen. Als tegenwicht richting zijn naamgenoot met al zijn popsterren die toch wel genoeg bezoekers zal krijgen. In het boek 'Schilders van de Biesbosch,' is een hoofdstuk aan Adrie Mouthaan gewijd.

Mouthaan wil ik bij deze gelegenheid sowieso graag noemen omdat ik veel aan de contacten met hem heb gehad. Mühlhaus was onbetwist mijn mentor, maar hij stond absoluut vijandig tegenover de moderne kunst. Heel anders dan Mouthaans 'mentor,' Joop Kropff, die zich is blijven vernieuwen. Mühlhaus deed dit simpel af met de uitspraak; ,,Joop moest ook zo nodig gek doen!''
Bij Mouthaan, en via hem bij Kropff, herkende ik de volgende stap als schilder, die voorbij het Dordts Impressionisme. Trouwens een stap die Mühlhaus mij, ondanks zichzelf, ook al aankondigde. Maar dat is weer een verhaal voor later.



achterkant van dezelfde uitgave uit
 1978 met kunstenaar en conservator
van Museum voor Moderne Kunst
de Rietgors in Papendrecht,
Adrie Mouthaan (1940)
Adrie Mouthaan (1940) album
14.6x11.4 cm
uitgave in een oplage van 100
exemplaren, uitgegeven door
Carolien van den Dool in 1978



















De site is een website die, naar ik begrijp, sinds dit jaar rond het Museum voor Moderne Kunst de Rietgors, vroeger in Papendrecht, bestaat. Het opheffen van dit sympathieke Museum door de gemeente Papendrecht is een goede graadmeter van hoe verdrietig het in het algemeen met het Nederlandse kunstklimaat gestelt is. Want als u alleen al op deze website de hoogtepunten van de collectie bekijkt, ziet u wat een fraaie collectie het is. Deze uitkomst staat ver af van wat de oprichter, de verzamelaar Luigies met de collectie, en de bungalow die die collectie moest herbergen, voor ogen had. http://www.museumderietgors.nl/




in 1997 weidde het Museum voor
Moderne Kunst de Rietgors in
Papendrecht een tentoonstelling
aan de Dordtse Impressionist
Daan Mühlhaus. Dit in nauwe
samenwerking met Bert Jintes van
Kunsthandel de Rode Deur, Dordrecht 
Een bezoekje aan dit inmiddels opgeheven museum in Papendrecht, dat onder de supervisie van een conservator, de kunstenaar Adrie Mouthaan, stond, kon me als beginnende kunstenaar flink inspireren en de verzamelaar, die ik toen ook was, kon de schilderijen zien die soms voor zijn neus waren weggekaapt. De Rietgors had namelijk vaak, in de persoon van Adrie Mouthaan, de eerste keuze bij de plaatselijke Dordtse kunsthandel. Het Papendrechtse museum was tevens een podium dat veel aan de regionale kunstenaars deed. Heel wat meer dan het Dordrechts Museum, en dat kan het Dordrechts Museum wat mij betreft in zijn zak steken.

Die inspirerende werking was niet alleen vanwege de mooie verzameling maar ook door het prettige contact met conservator Adrie Mouthaan, die me zelfs een paar keer het voorrecht gunde in mijn eentje, zonder begeleiding of toezicht, in het depot van dit intieme museum rond te neuzen.



Ik herinner me een prachtige in blauwe tinten geschilderde Joop Kropff. Een klein schilderijtje, de Merwede met Dordrecht aan de horizon - één dat me vaag aan Claude Monet deed denken. Frans impressionisme aan de Merwede! - misschien sloeg mijn fantasie wel op hol, maar dat schilderijtje was alleen al het tochtje naar Papendrecht meer dan waard. Zulke indrukken helpen je vooruit als autodidacte schilder.



Een bezoek aan de Rietgors, samen met mijn mentor, de Dordtse schilder Daan Mühlhaus, als tussenstop tijdens een tocht die in mijn herinnering gegrifd zal blijven, zal ik in één van de komende artikelen/blogs beschrijven.

woensdag 3 augustus 2011

Een folder van Daan Mühlhaus, schilderen. Er is in feite niet eens zoveel nieuws onder de zon.


 
SCHILDEREN

buitenkant van het foldertje
waarmee Daan Muehlhaus
 leerlingen voor schilderles
zocht, de tekst van de folder
werd door Otto Dicke voor-
zien van tekeningetjes 

De afgelopen winter had ik bij mijn speurwerk naar mijn mentor, de in 1981 overleden Dordtse schilder Daan Mühlhaus, tijdelijk een oud fotoalbum van hem in handen. De buitenkant was behoorlijk door de muizen aangevreten.
Wat schetst mijn verbazing toen ik daarin deze folder tegenkwam.
Om die verbazing voor u te verklaren moet ik u vertellen waar die vandaan kwam.

Ik heb Daan Mühlhaus in de laatste vierenhalf jaar van zijn leven meegemaakt. Dit was te danken aan het feit dat ik in 1977 als leerling-lijstenmaker bij de firma Adri Bakker en zoon, aan de Spuiweg in Dordrecht, in dienst kwam. Via Adri Bakker verkocht hij veel van zijn schilderijen en hij liep er dan ook vaak binnen, meestal tegen koffie tijd.  
Daar was het ook dat ik hem leerde kennen.




Cor Noltee 1903-1967
in de vrije natuur
foto Daan Mühlhaus
coll. Daan Mühlhaus archief
Daan Mühlhaus was een boeiend verteller. Mede dankzij zijn levendige verhalen en imitaties heb ik het bedrieglijke gevoel dat ik Cor Noltee bij zijn leven gekend heb.
Voor mij is Cor Noltee een levendige kleurrijke figuur uit mijn eigen jonge jaren en niet één van die vele andere namen en verhalen uit de Dordtse schildersannalen.
Noltee was tien jaar daarvoor in 1967 overleden en het is wel frappant dat ik zelf 'Noltee grappen' heb gemaakt die later nog door anderen aan Mühlhaus waren toegeschreven.
De naam van Noltee viel sowieso vaak omdat hij in het verleden ook bij Adri Bakker kwam. Ik kan me een leuk tekeningetje van Noltee's hand voor de geest halen van Bakker's werkplaats met centraal een potkachel. Het hing in Adri Bakker's kantoortje, de plek waar Adri Bakker en Daan Mühlhaus zich regelmatig afzonderden om de onderlinge financiën te regelen.
Dat was een zaak tussen hen beiden en daar bemoeide zich verder niemand mee.



foto de Dordtenaar -  bij het halen van een mijlpaal, de verkoop van 2500
 reprodukties van  het schilderij, de Nieuwe Haven met de Grote Kerk
 in Dordrecht, door Daan Mühlhaus, de opbrengst kwam ten bate van het
restauratiefonds van de Grote Kerk. v.l.n.r. A. Brasser, voorzitter van de
 kerkvoogdij, Adri Bakker, de initiatiefnemer, en Daan Mühlhaus
uiteindelijk zouden er tienduizend reprodukties gemaakt worden.
Het originele schilderij van Daan Mühlhaus zou later door de Dordtse
middenstanders aan de nieuw benoemde burgermeester van Zuuren worden
aangeboden, die er volgens een bericht in de plaatselijke krant zichtbaar blij mee was.

In de lijstenmakerij van Bakker lieten zich allerlei verhalen optekenen. De vaste klanten van Bakker, handelaren, kennissen, relaties, kunstenaars etc. liepen vaak meteen door naar de werkplaats om daar hun bestellingen en zaken met Bakker te regelen en daarbij gingen ook vaak boeiende geschiedenissen over tafel. Ik kon vaak meeluisteren, onderwijl ging ik gewoon door met mijn werkzaamheden in de lijstenmakerij.
Vanuit dat perspectief leerde ik het wereldje door de jaren heen aardig kennen.


Daan Mühlhaus/Muehlhaus 1907-1981

Van Daan Mühlhaus bestond door de informatie van buitenaf en de indruk die hij zelf graag met zijn verhalen bevestigde een beeld van een man die zich niet altijd even makkelijk liet benaderen en die zelfs liever wat afstand hield.
Zijn credo leek verder wel; ,,Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg!''  Kunstschilder zijn was voor hem geen show voor de buitenwacht maar een serieuze aangelegenheid.
''Gek doen'', zoals hij dat veelvuldig uitdrukte, hoorde daar niet bij.


Noltee leek het tegenovergestelde, die verzamelde graag mensen en publiek om zich heen en hij gaf de buitenwacht het bijna cliché beeld van de bon-vivant, de bohémien/schilder.
Een kenmerkend verhaal dat ik optekende speelde in de Tweede Wereldoorlog, in een tijd van schaarste. Op het eerste gezicht lijkt het voor ons moeilijk voor te stellen, maar het loonde in die dagen en omstandigheden om de schilderkunst als broodwinning te gaan beoefenen. Heel wat mensen konden in die donkere tijden van de kunst rondkomen of begonnen er juist mee, om er na de oorlog weer mee op te houden of er een andere of extra broodwinning bij te zoeken.


Cor Noltee 1903-1967
zelfportret olieverf/doek
voorheen coll. van der Mijle


Eén van hen was Plip Haezer. Hij klopte midden in de oorlog bij Mühlhaus aan met het volgende; ,,Zeg Mühlhaus, je kunt mij niet wijsmaken dat dat schilderen van jullie niet gewoon een trucje is - kun je mij die truc niet verklappen?'' Daan Mühlhaus vond dat een onzinnige vraag en wilde hem snel uit de droom helpen. ,, Ga weg Phlip met je flauwekul, wat een onzin zeg - er bestaat helemaal geen trucje!'' 
Phlip Haezers droop af, maar ging onversaagd met dezelfde vraag door naar Cor Noltee.
Die reageerde anders.
,,Weet je wat Phlip, breng jij morgen een rol linnen mee naar mijn atelier dan zal ik je die truc wel even uit de doeken doen''. Haezer die contacten had waardoor hij makkelijker aan materialen kon komen verscheen de volgende dag met de rol linnen bij Noltee op het atelier. Hij kwam er weer met lege handen vandaan.
De rol bleef achter maar hij heeft ook bij Cor Noltee het 'trucje' niet gevonden.

Een ander moment speelde veel later en de strekking ervan zong al langer in Dordrecht rond. Beginnende schilders wilden wel eens bij Daan Mühlhaus aanbellen, meestal met de vraag of hij naar hun werk wilde kijken. Hij wimpelde het steevast af, vaak met de begeleidende woorden;
,,Ga eerst maar eens vijfentwintig jaar buitenschilderen en kom dan nog maar eens terug.''

U begrijpt waarschijnlijk wel mijn verrassing en die van anderen, toen Daan Mühlhaus mijn, angstvallig voor hem onder een werkbank bij Bakker verborgen gehouden eerste schilderijtjes in olieverf ontdekte en hij me sommeerde die aan hem te laten zien. Tot mijn verwondering complimenteerde hij me en sprak hij de voor mij belangrijke woorden;
,,Toen ik zo oud was als jij kon ik dit niet - Je moet eens op mijn atelier komen, dan zal ik je wat op weg helpen.'' 

Het directe vervolg heb ik in mijn blog/artikel van 28 november 2010 - Buitenschilderen met Daan Mühlhaus beschreven. Maar deze gang van zaken was dus een zeldzame uitzondering.


SCHILDEREN

waarschijnlijk kort na de oorlog door Daan Mühlhaus uit-
gegeven, de illustraties zijn van de hand van Otto Dicke

één keer op de afbeelding klikken voor een grotere
afbeelding zodat u de tekst kunt lezen
Wat schetste dan ook mijn verbazing toen ik dit foldertje in het album tegenkwam. Het moet van kort na de oorlog dateren, toen het weer moeilijker was geworden om van de kunst rond te komen. Maar het (jonge) gezin moest natuurlijk wel eten. Vandaar waarschijnlijk het initiatief om met dit foldertje wat extra inkomsten aan te boren. Het trof mij nog eens extra omdat ik zelf net in die periode overwoog meer reclame voor mijn eigen lessen te maken. Iets dat ik voordien nauwelijks gedaan had. De van mond tot mond reclame en mijn eigen werken deden het voor me.

Daarom de kop van dit blog/artikel: - Er is eigenlijk niet eens zoveel nieuws onder de zon. 
Het wordt alleen iedere keer weer anders verpakt.
Nog steeds zijn er mensen die denken dat het 'trucje' bestaat en er zijn nog steeds docenten die het hen beloven.

voor meer informatie zie de blogs en de labellijst, waar
meer over de lessen van Petervan Loon te vinden is
verder
telefoon 078 6145913