Daan Muehlhaus/Mühlhaus ''Atelier in Pictura" zijn magnum opus.



Daan Muehlhaus  Atelier in Pictura
  tempera/papier, datering 1954
collectie Dordrechts Museum
afgebeeld in de catalogus; Tweehonderd jaar Pictura
 in 1975 gehouden in het Dordrechts Museum
bovenstaande foto door de fotograaf Stijns
 is uit de collectie van de schilder afkomstig.

  

 ''Atelier in Pictura'' wordt algemeen gezien als het topwerk van de Dordtse impressionist Daan Muehlhaus 1907-1981.
   
Het schilderij uit 1954 dat zich gelukkig al weer jaren in de collectie van het Dordrechts Museum bevindt is geen olieverf- of waterverfschilderij, maar één in een niet allerdaagse techniek, die met temperaverf.
Regelmatig werd er foutief gesproken van een gouache, maar dat is een ander materiaal. Zowel tempera als gouache wordt met water verwerkt maar het bindmiddel van tempera is meestal eidooier en anders caseïne. Tempera lost na droging niet meer op terwijl dit wel bij gouache kan. Eeuwenlang werd tempera gebruikt als onderschildering voor olieverfschilderijen. Schilderijen in deze gecombineerde olie/temperaverftechniek zijn vaak in een verrassend goede conditie gebleven.

Een bloeiperiode in het gebruik van tempera als zelfstandige techniek  was aan het einde van de negentiende - begin twintigste eeuw met o.a. Henri de Toulouse-Lautrec en de schilders van de ''Nabis'' als belangrijke vertolkers. Daar ligt ook Muehlhaus' bron van inspiratie. Toen hij zich richting jaren vijftig meer en meer ging losmaken van het zwaardere 'Hollands' impressionische idioom uit zijn omgeving en eigen verleden werd hij daarin gesterkt door de ontdekking van de meer lichtvoetige Franse schilders. Zijn voorliefde ging het meest uit naar de schilders Edouard Vuillard 1868-1940 en diens 'Nabis'collega/vriend Pierre Bonnard 1867-1947.

Atelier in Pictura is door Muehlhaus vaak gebruikt en tentoongesteld. Kennelijk zo vaak dat hij het niet opnieuw voor de tentoonstelling ''Ik mag lijden dat het morgen grijs is''  wilde insturen. ,,Het lijkt wel of ik er een abonnement op heb!'' verzuchte hij. Hiervoor in de plaats koos hij het verwante ''Atelier in Pictura met de schilder Jan Korthals''  dat ook in temperaverf geschilderd is.
In die periode toonde Dordrechts Museum duidelijke belangstelling om ''Atelier in Pictura'' voor het museum aan te kopen. Maar Muehlhaus wilde hier niet aan meewerken. ,,Ik voel er niets voor om schilderijen voor het depot te leveren!'' was zijn duidelijke stellingname. Hieruit sprak een niet te negeren ergernis over het beleid door de jaren heen van het Dordrechts Museum met betrekking tot zijn generatie Dordtse kunstenaars. Hij had er geen hoge pet van op - sterker nog, hij was sterk verbitterd over dat wat de overheid voor hem heeft betekend. Dat was weinig of niets en nu hij die overheid niet meer nodig had bedankte hij voor de eer. Dat het schilderij jaren na Muehlhaus' overlijden en na moeizame onderhandelingen uiteindelijk toch aan de collectie van het Dordrechts Museum is toegevoegd kan ik alleen maar toejuichen.

Muehlhaus exposeerde ''Atelier in Pictura'' op de ledententoonstelling van St. Lucas in Amsterdam. Daar was hij, waarschijnlijk via Jan Korthals(1916-1972), lid van geworden. Het hing er fraai naast een Jan Sluijters. Toen de ''Amsterdamse Joffer'' Lizzy Ansingh zowel de Jan Sluijters als de Daan Muehlhaus zag was zij vol lof voor de laatste.  ,,Jan Sluijters kan wel inpakken'' stelde zij enigzins bitsig vast. Zij wilde graag kennismaken met de schilder die hem dat had gelapt. Daar Muehlhaus samen met Jan Korthals, zijn goede vriend en collega, aanwezig was lukte dit zonder veel moeite. Ansingh complimenteerde Muehlhaus met zijn prestatie en toen Ansingh, overigens geen overtuigt Sluijters bewonderaarster, vernam dat Daan uit Dordrecht afkomstig was had ze er nog meer schik in, zij floepte eruit; ,,Jan Sluijters in de schaduw gesteld door een man uit de provincie!''  Hoe bestond het!

Ook Mühlhaus op Flickr petervanloon2259's Photostream.

Lees meer over Mühlhaus en ook andere onderwerpen/blogs op http://www.eenschilderindordrechtnl.blogspot.com/ en/of raadpleeg het blogarchief rechtsboven.


 foldertje van het schildergenoodschap Pictura Dordrecht,
uit 1958, met afbeelding van ''Atelier in Pictura''.









 




''Ik mag lijden dat het morgen grijs is", catalogus 1980
Dordrechts Museum, tentoonstelling van Dordtse impressionisten
voorkant; opschrift grapje van Muehlhaus
zo zou volgens hem Noltee het in zijn Haags hebben gezegd
Muehlhaus was ten tijde van de tentoonstelling de enige nog
in leven zijnde van de geëxposeerde schilders

 






krantenbericht n.a.v. de
verwerving van Atelier in Pictura
door het Dordrechts Museum

  



reaktie van Laurens Jan Bol, oud directeur van het Dordrechts Museum,
op Atelier in Pictura

 


Daan Muehlhaus  Atelier in Pictura met Jan Korthals
tempera/papier  46x50 cm
gesigneerd l.o. Dan Mühlhaus, gedateerd r.o. '55
tentoonstelling; Pictura van gisteren, cat. nr. 53
 'Ik mag lijden dat het morgen grijs is' Dordrechts Museum 1980 cat. nr. 55
Museum voor moderne kunst, De Rietgors, Papendrecht cat. nr.

 


Daan Muehlhaus in zijn atelier in Pictura voor 'Atelier in Pictura'



Daan Muehlhaus/Mühlhaus en Cor Noltee.



Daan Muehlhaus, bezoek aan het atelier.
(de vader van Cor Noltee)
olieverf/paneel 40x30 cm
part.coll. - te dateren 1940

 





Daan Muehlhaus heeft geen officiële schilderopleiding genoten. In de literatuur spreekt men ervan dat hij autodidact was.
Jongere collega Otto Dicke (in een soortgelijke situatie) hanteerde voor zichzelf het woordgrapje; ''Ottodidact''.

Hij kwam uit een arbeiders gezin. Daan Muehlhaus en zijn familie woonden in Hof de Vriendschap aan de Toulonselaan in Dordrecht. Zijn vader was borstelmaker en werkte op een stoffige zolder tot hij, opgebruikt en opgebrand, op hogere leeftijd door zijn baas afgedankt en ontslagen werd. Dit en ander sociaal onrecht heeft Muehlhaus voor het leven beïnvloed (ik aarzel het woord getekend te gebruiken).
De jonge Daan moest al vroeg van school af om bij een baas te gaan werken. Vele baantjes zouden volgen maar van een schilderopleiding kon absoluut geen sprake zijn. De drang om te schilderen was bij hem sterk aanwezig en liet zich ondanks de ongunstige omstandigheden niet zo snel onderdrukken.

Waarschijnlijk is die drang tot het schilderen bij Daan Muehlhaus door zijn eigen vader opgewekt. Senior wilde in zijn spaarzame vrije tijd graag iets tekenen of schilderen. Daan wist zich te herinneren dat hij graag J.G.Gerstenhauer's naschilderde -  dit meestal met waterverf.
Om zoveel mogelijk te kunnen leren stond Daan Muehlhaus voor dag en dauw, nog voor hij naar zijn werk ging, op. Hij had dan een goede kans om andere schilders aan het werk te zien. Dat waren 'buitenschilders', die je in die tijd volgens zijn zeggen op iedere hoek van een straat in Dordrecht kon tegen komen. 'Wagonladingen buitenlandse schilders'', verhaalde hij, en over; ''Welgestelde Amerikaanse dames die onder begeleiding in Dordrecht kwamen schilderen'', zij bevolkten, volgens hem, de hotels en pensions in Dordrecht. Vooral hotel Pennock, want dat was goedkoper.
De in 2005 gehouden tentoonstelling en het gelijknamige boek; ''Dromen van Dordrecht'', heeft wel aangetoond dat hij me niet zomaar iets op de mouw heeft gespeld, al mag het misschien een onsje minder zijn.

Zoals ik in een eerder blog over de ontmoeting met de schilder A.P.Schotel heb verteld zal het waarschijnlijk ook met Daan Muehlhaus en Cor Noltee (1903-1967) gegaan zijn. Lang voor de laatste hier kwam wonen vertoefde en schilderde hij al regelmatig in Dordrecht. Noltee logeerde bij van Tilburg, een Dordtse zakenman die hem financieel ondersteunde Dit was tevens de man die Noltee in 1937 definitief naar Dordrecht haalde.  Muehlhaus werd door van Tilburg getipt wanneer Noltee weer in de Merwestad was en zocht hem dan op.
Door goed om zich heen te kijken had Muehlhaus al veel geleerd, en hij had zich dankzij wat lessen van achtereenvolgens de glazenier Eduard Kerling en daarna Diederik Dirk Meesters ook de nodige basisvaardigheden eigen gemaakt. Hij kende het werk van de oudere generatie Dordtse impressionisten, vooral Marinus Pieter Reus (1865 -1938), en had daar ook veel van opgestoken. Daan Muehlhaus was sinds 1933 werkend lid van Pictura, dus hij werd toen al in Dordrecht serieus genomen. Maar hij zal toch in het begin tegen de vier jaar oudere Noltee opgekeken hebben. Noltee, met zijn Haagse achtergrond en bagage, was op het moment dat zij elkaar ontmoetten al een volleerde volwassen schilder. Noltee vertelde van de prachtige kleine schilderijtjes van Akkeringa, de vlotte studies van Willem de Zwart, hij verhaalde over zijn Haagse voorbeelden. Het kan niet anders dan dat hij voor Muehlhaus een opening naar een nieuwe wereld geweest moet zijn en een exponent en lijn naar de vooraf al op afstand bewonderde Haagse School.
Daan Muehlhaus bezocht omgekeerd ook Noltee. Hij pakte soms op goed geluk de trein richting Den Haag. Noltee zat in die tijd in het kasteeltje de Binckhorst net buiten Den Haag. Als Daan geluk had dan trof hij hem daar. Volgens Muehlhaus kon het ook voorkomen dat Noltee met zijn dronken kop in een sloot was beland en ergens zijn roes uitsliep. Hoe dat ook ging, het staat buiten kijf dat Cor Noltee in die periode belangrijk voor de jonge Daan Muehlhaus is geweest. Er zou een tijd komen dat men in één adem over een driemanschap is gaan spreken; Cor Noltee, Daan Muehlhaus en als laatste, en in dit verband nog niet genoemd, Steef Wijnhoven (1898-1969).
In de toekomst zal ik hier nog meer aandacht aan te besteden.

Lees meer over Mühlhaus en andere blogs/onderwerpen op http://www.eenschilderindordrechtnl.blogspot.com/ , zie ook het blogarchief, rechtsboven

 De drie foto's van Cor Noltee (onder) waren tot nu toe nog niet bij het grote publiek bekend en zijn met zeer grote waarschijnlijkheid door Daan Muehlhaus genomen. (c. collectie Muehlhaus archief)


Cor Noltee in het veld. - foto Daan Muehlhaus

 

Cor Noltee in zijn atelier. - foto Daan Muehlhaus.



Omgeving van kasteel de Binckhorst bij Den Haag waar Muehlhaus Noltee opzocht.



Cor Noltee in zijn atelier 2    foto Daan Muehlhaus
c. coll. Daan Muehlhaus archief P.v.L.